Cmentarz wojenny nr 248 w Dąbrowie Tarnowskiej

Cmentarz wojenny nr 248 w Dąbrowie Tarnowskiej jest zabytkowym cmentarzem z I wojny światowej. Zaprojektowany przez austriackiego architekta Johanna Watzala jako kwatera wojskowa na cmentarzu parafialnym. Cmentarz założony jest na planie niesymetrycznego czworoboku i ogrodzony żelaznym płotem na podmurówce. Wejście znajduje się od strony południowej i zamykane jest dwuskrzydłowymi, żelaznymi, ażurowymi wrotami, nad którymi umieszczono tablicę z napisem: „CMENTARZ WOJENNY/ nr 248/ z lat wojen 1914–1918 i 1939–45/ Fundator Związek Dąbrowiaków”.

Główny element cmentarza stanowi usytuowana na niewielkim tarasie kaplica w formie czterech słupów podtrzymujących czterospadowy dach zwieńczony drewnianą konstrukcją z trzech belek pionowych i poziomych. Na kamiennych słupach umieszczone są motywy krzyży równoramiennych. Wewnątrz tablicy znajduje się zwieńczony drewnianym krzyżem ołtarz, w który wmurowano marmurową tablicę z napisem w języku niemieckim:

Wir haben gelächelt,
wenn man von Wundem sprach.
Bis wir die Erde in lodernden Flammen sahn –
Und eine Welt voll Feinden an uns zerbrach –
Und Unvergessliche Wunder an uns geschah!

W tłumaczeniu na język polski:

Uśmiechaliśmy się niedowierzająco
gdy prawiono nam o cudach.
Aż zobaczyliśmy ziemię w płomieniach,
I na nas zawalił się pełen wrogów świat.
I niepojęte cuda stały się naszym udziałem!

Na jednym z filarów kaplicy umieszczona jest tablica z napisem:

„CMENTARZ WOJSKOWY NR. 248 W DĄBROWIE TARNOWSKIEJ ZARYS HISTORYCZNY. DĄBROWSKI ZABYTKOWY CMENTARZ WOJSKOWY STANOWI SAMODZIELNY KOMPLEKS PRZESTRZENNY O POW. 13,5 ARA. ZLOKALIZOWANY ZOSTAŁ W DAWNEJ GMINIE PODKOŚCIELE PRZY UL. CMENTARNEJ. W RAMACH NADZORU I PIELĘGNACJI GROBÓW WOJSKOWYCH W GALICJI ZACHODNIEJ PROWADZONEJ POD PATRONATEM CESARZA FRANCISZKA JÓZEFA W 1916 ROKU ZOSTAŁ OPRACOWANY PLAN ARCHITEKTONICZNY PRZEZ ARCH. KPT. EMILA LADEWIGA I ARCH. PPOR. JOHANNA WATZALA. PIERWSZE GROBY ŻOŁNIERZY AUSTRIACKICH, NIEMIECKICH I ROSYJSKICH POCHODZĄ Z LAT 1914 I 1915. WÓWCZAS POJEDYNCZYCH MOGIŁ BYŁO 119 I ZBIOROWYCH 38 od NR. 1 DO 157 AKTUALNIE CMENTARZ JEST MIEJSCEM POCHÓWKU ŻOŁNIERZY RÓŻNEJ NARODOWOŚCI POLEGŁYCH W CZASIE DWÓCH WOJEN ŚWIATOWYCH. NAPRZECIW WEJŚCIOWEJ BRAMY, NA PODEŚCIE, KTÓRY SKŁADA SIĘ Z TRZECH STOPNI, WZNOSI SIĘ KAPLICZKA O OSOBLIWYM KSZTAŁCIE. CZTERY KAMIENNE SŁUPY DŹWIGAŁY KWADRATOWY DACH GONTOWY DZIŚ KRYTY BLACHĄ. POD ZADASZENIEM JEST STYLIZOWANY OŁTARZ Z WMUROWANĄ TABLICĄ I WYRYTYM TEKSTEM W STYLU GOTYCKI -( patrz wyżej)
Z OŁTARZA WYRASTAJĄ TRZONY TRZECH KRZYŻY, KTÓRE PRZEBIJAJĄ SIĘ PRZEZ DACH KAPLICZKI I ŁĄCZĄ WYSOKO NAD NIM W GRUPĘ SPLECIONYCH FORM KRZYŻOWYCH. DZIŚ PO STRONIE PRAWEJ CMENTARZA JEST 41 MOGIŁ AUSTRIACKO-NIEMIECKICH, A PO STRONIE LEWEJ SĄ 22 GROBY ŻOŁNIERZY ROSYJSKICH, KTÓRE ZDOBIĄ KUTE KRZYŻE ZADASZONE BLACHĄ I STELLE Z TABLICZKAMI. PODCZAS DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ POCHOWANO TU RÓWNIEŻ 16 ŻOŁNIERZY WEHRMACHTU I 12 ARMII CZERWONEJ. OD 1916 ROKU TEREN CMENTARZA ULEGAŁ DEKOMPOZYCJI I MODERNIZACJI. WIELE MOGIŁ ULEGŁO ZNISZCZENIU, A NA ICH MIEJSCU DOKONANE ZOSTAŁY PÓŹNIEJSZE POCHÓWKI. OPRACOWAŁ LEK.MED. MIECZYSŁAW SIUDZIŃSKI PREZES ZWIĄZKU DĄBROWIAKÓW DĄBROWA TARNOWSKA 1999 ROKU”.

Alejka prowadząca od wejścia do kaplicy wyłożona jest granitową kostką.
Na cmentarzu znajdują się nagrobki z I wojny światowej w formie:
– żelaznych, dwuramiennych krzyży o drzewcu z motywem roślinnym, o ramionach połączonych od góry zadaszeniem z ząbkowanej blachy, a od dołu żelaznym prętem z kulkowymi wzmocnieniami, osadzonych na zakończonych półkuliście cokolikach (typ Э),
– żelaznych krzyży łacińskich o drzewcu z motywem roślinnym, ramionach połączonych od góry zadaszeniem z ząbkowanej blachy, a od dołu połączonych żelaznym prętem z kulkowymi wzmocnieniami, osadzonych na zakończonych półkuliście cokolikach (typ E),
– dwusegmentowych betonowych steli,
– żelaznego krzyża łacińskiego z szerokiego płaskownika z motywem żelaznej kraty i dwuspadowym zadaszeniem z ząbkowanej blachy, osadzonego na betonowym cokole.
Na nagrobkach znajdują się owalne lub prostokątne, emaliowane tabliczki z danymi pochowanych. Nagrobki rozmieszczone są w rzędach w czterech kwaterach wytyczonych przez alejki.
Po lewej stronie od głównej alejki prowadzącej do kaplicy znajduje się ogrodzona niskim płotem z metalowych , ostro zakończonych prętów. Kwatera jest ujęta w obramowanie z betonowego krawężnika. W kwaterze znajduje się sześć betonowych nagrobków w formie ściętych pulpitowo prostopadłościanów na niskich cokołach. Na nagrobkach wyryte są pięcioramienne gwiazdy oraz informacje o pochowanych.
W obrębie cmentarza znajduje się również mały żeliwny krzyż na grobie żołnierzy armii niemieckiej z II wojny światowej z ramką, w której umieszczono kartkę z napisem: „Hier liegen die Soldaten – opfer des Zweiten/ Weltkrieges. Die Symbolik dieser Graber reicht bis in das/ jahr 1951./ Gott lasse sie in ewiger Ruhe ruhen/ Tu leżą żołnierze z czasu II wojny światowej/ Symboliczne groby zostały zniwelowane w 1951.”

W okresie I wojny światowej na założonym wówczas cmentarzu wojennym pochowano tu 44 żołnierzy z armii austro-węgierskiej, 9 z armii niemieckiej i 236 z armii rosyjskiej. Spoczywali w 39 grobach zbiorowych i w 118 pojedynczych.
W 1945 r. i latach późniejszych spoczęły tu szczątki 12 żołnierzy Armii Czerwonej (2 w 1945 r., 8 ekshumowanych w 1947 r. z miejscowości: Dąbrowa-Bagienica, Otfinów, Wietrzychowice, Zalipie, 2 ekshumowanych w 1968 r. z miejscowości Smęgorzów. Na cmentarzu spoczęły również szczątki 18 żołnierzy armii niemieckich poległych w okresie II wojny światowej. W październiku 2009 r. Gmina Dąbrowa Tarnowska przeprowadziła remont cmentarza wojennego w Dąbrowie Tarnowskiej. Remontem objęto ogrodzenie tego cmentarza, który polegał na oczyszczeniu elementów metalowych i dwukrotnym malowaniu. Cmentarz jest w bardzo dobrym stanie.