Cmentarz wojenny nr 16 A w Osobnicy jest cmentarzem z I wojny światowej.
W okresie walk w maju 1915 roku utworzono dwa pola grzebalne: na terenie dawnego cmentarza cholerycznego 16 B (wg. niektórych mieszkańców był to również stary cmentarz parafialny) oraz ten dziś przy drodze. W 1916 ekshumowano część mogił i utworzono jeden wspólny cmentarz o powierzchni 1,38 ha, według projektu Johanna Jägera. Pochowano na nim 348 żołnierzy, przede wszystkim niemieckich oraz rosyjskich, poległych w czasie ciężkich walk toczonych na polach Osobnicy w dniu 5 maja 1915 roku.
Na cmentarzu znajduje się 48 grobów pojedynczych i 44 groby zbiorowe, spoczywa 65 Rosjan z 33, 34, 35, i 36 pułku piechoty i 283 Niemców z rezerwowych pułków piechoty 267, 268, 270, 271, 272. Spośród 348 pochowanych żołnierzy znana jest tożsamość co najmniej 170-ciu
Cmentarz ma wyjątkowy charakter ze względu na pomnik w postaci ściany, zajmujący cały jeden z boków prostokąta na kształcie którego jest położony cmentarz. Na kamiennej ścianie pomnikowej znajduje się płaskorzeźba głowy Chrystusa, na bocznych ścianach umieszczono inskrypcje w j. niemieckim, jest to rzadki element wystroju cmentarzy wojennych w Galicji Zachodniej.
WAFFENBRÜDER IN GLÜCK UND NOT –
SCHULTER AN SCHULTER BIS IN DEN TOD!
EUER DIE LIEBE, IN DER IHR RUHT –
EUER DIE ERDE, - SIE TRANK EUER BLUT!
HEILIGSTE GÜTER VIELEDEL UND WERT:
DAS RECHT UND DIE EHRE ZWANGEN ZUM SCHWERT!
TREUE UM TREUE, DU SEGNENDER KRIEG!
GLAUBE GAB STÄRKE – GOTT GAB DEN SIEG!
TOWARZYSZE BRONI W SZCZĘŚCIU I POTRZEBIE -
RAMIĘ W RAMIĘ AŻ DO ŚMIERCI!
WASZA JEST MIŁOŚĆ, W KTÓREJ SPOCZYWACIE -
WASZA JEST ZIEMIA – ONA PIŁA WASZĄ KREW!
NAJŚWIĘTSZE DOBRA SZLACHETNE I CENNE:
PRAWO I HONOR KAZAŁY CHWYCIĆ ZA MIECZ!
WIERNOŚĆ ZA WIERNOŚĆ, BŁOGOSŁAWIONO WOJNO!
WIARA DAŁA SIŁĘ – BÓG DAŁ ZWYCIĘSTWO!
W 1990 roku, staraniem sołtysa wsi, cmentarz został częściowo oczyszczony. Aleję główną wysadzono drzewami. Wykonano tymczasowe ogrodzenie z drewnianego płotu i uporządkowano wnętrze. Kolejne prace konserwacyjne przeprowadzone zostały w 2000 r. Ustawiono na swoich miejscach odnalezione stele, częściowo odrestaurowano krzyże nagrobne. Zakonserwowane ścianę pomnikową. Cmentarz zachował się stosunkowo dobrze, choć wymagał remontu. Prace, finansowane z budżetu Wojewody oraz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie, rozpoczęto w 2005 roku. Przy współudziale gminy w latach następnych przeprowadzono kompleksową konserwację zachowanych elementów urządzenia i odtworzono brakujące, głównie tablice nagrobne. Wykonane zostało nowe ogrodzenie, stylizowane na oryginalne. Remont zakończono w 2010 r.
Na grobach niemieckich, znajdujących się w centralnej części cmentarza, ustawiono niewielkie betonowe cokoliki, na których licu przytwierdzone są żeliwne tablice z nazwiskami pochowanych. Groby położone wzdłuż ogrodzenie ozdobione były wysokimi żeliwnymi krzyżami ustawionymi na betonowy cokołach. „Rosyjskie” ozdobione były takimi właśnie krzyżami.
Pierwotnie cmentarz w całości otoczony był kamiennymi słupkami połączonymi rurami i żywopłotem. W okresie II Rzeczypospolitej poddawano go jedynie bieżącej pielęgnacji. Lepsze czasy przyniosła okupacja. Niemcy, ku chwale swoich żołnierzy, przeprowadzili ograniczony remont obiektu. Ale następne kilkadziesiąt lat to okres dewastacji cmentarza, którego wiele elementów zostało skradzionych lub zniszczonych. Taki los spotkał większość żeliwnych krzyży na kwaterze rosyjskiej.
500 m powyżej tego cmentarza w niewielkim zagajniku na obszarze 100x100 m, znajdują się resztki cmentarza parafialnego, cholerycznego i wojennego. Z kwatery wojennej odnalazłem jeden cokół z urwanym krzyżem i jedną kamienna stelę, która była przewrócona i przysypana ziemią. Ponieważ byłem sam nie potrafiłem jej dźwignąć by zobaczyć napis. Spotkałem jeszcze kilka krzyży nagrobnych osób cywilnych. Ta kwatera wojskowa wg. J. Drogomira jest oznaczona jako 16 B i pierwotnie w 1915 r. było tu pochowanych 31 żołnierzy w tym 18 niemieckich i 13 rosyjskich. W latach 1917 – 1918 część z nich została ekshumowana na cmentarz 16 A,
Zdjęcia wykonałem 10 marca 2015 r.
