Osuwisko na stokach Magurycza

Osuwiska na terenie gminy Sękowa związane są z jego budową geologiczną. Występują w Sękowej, Wapiennem, na odcinku Dragaszów - Bartne (Czartoryja)

Największym w tym rejonie, chociaż mało znanym jest osuwisko na wschodnich stokach Magurycza Dużego (777 m). Powstało ono w nocy z 14-ego na 15-ego września 1951 roku. Potężne grzmoty i huki, nieustanne trzaski zbudziły tej nocy mieszkańców wsi. Ludzie wybiegli na dwór, uderzono w dzwony. Przyczyną trwających około 30 godzin odgłosów było przesuwanie się zbocza, pękanie i zsuwanie się bloków skalnych. Powstało osuwisko w wyniku wezbrania wód źródła międzywarstwowego. Do jego utworzenia przyczynił się też tamtejszy kamieniołom, z którego bartniańscy kamieniarze pozyskiwali przez wiele lat piaskowiec, podcinając równoczesnie zbocze góry.

Do osuwiska można dojść zarówno ze wsi Bartne, skąd łatwiej trafić, jak i od szlaku niebieskiego Bartne-Banica, co jest zadaniem nieco trudniejszym. Z Bartnego od ostatniego przystanku autobusowego obok remizy strażackiej należy iść 150-180 m w górę wsi do rozwidlenia, na którym skręcamy na drogę w prawo i po przejściu dalszych 150 m od rozwidlenia skręcamy z drogi na prawo. Następnie przekraczamy potok Bartne i idziemy w górę w kierunku szczytu.
Po 25 minutach od rozpoczęcia marszu dochodzimy do początku osuwiska, a po dalszych 15 minutach do obrywu. Trudniej trafić idąc niebieskim szlakiem turystycznym, np. z Banicy. Wówczas należy zejść z niego w miejscu, gdzie szlak po pokonaniu płaskiego terenu na przełęczy pomiędzy Mareszką a Maguryczem zaczyna opadać w dół. Jest to około 1,5 km od zejścia szlaku z szosy nad Banicą. Po zejściu ze szlaku trawersując zbocze przez około 10 minut natrafiamy na osuwisko. Inaczej jest, gdy idziemy szlakiem z Bartnego. Wówczas po przejściu niebieskim szlakiem od rozwidlenia z czerwonym, przed przełęczą około 700 m, w miejscu, gdzie kończy się podejście i widać już płaski teren, skręcamy w prawo ze szlaku. Dalsza część marszu przebiega, jak wyżej.

Opis zbocza prowadzić będziemy zaczynając od jego podstawy idąc od dołu, a kierując się w górę na zachód, w stronę szczytu. Dołem zwraca uwagę bagnistość terenu i jego dzikość. Znajduje się tu stała ostoja dzikiej zwierzyny, legowiska wilków i dzików. Cały teren porośnięty jest lasem. Charakteryżując zbocze można jego budowę i układ porównać do tarasów, których jest trzy oraz obryw. Tarasy i obryw oddzielone są od siebie stromymi podejściami. Taras pierwszy od dołu jest zarazem najszerszy. W mrocznym lesie zwraca uwagę wiele zagłębień młak i stawków. Niektóre obecnie częściowo zamulone porośnięte są paprociami i trawą. Istnieją trzy jeziorka, z których jedno ma średnicę około 35 metrów. Drugie jest nieco mniejsze, natomiast trzecie ma parę metrów długości. Ze wszystkich wystają ponad powierzchnię wody utrącone kikuty rosnących tu niegdyś drzew. Ich wielkość nie jest stała i bywa uzależniona od roku i ilości opadów.

Drugi taras jest bardziej suchy i węższy od pierwszego, ale podobnie jak poprzedni ma liczne zagłębienia, małe młaki i bajorka. Gdzieniegdzie teren jest podmokły.
Trzeci jest najwęższy. W odróżnieniu od pozostałych pojawiają się tu pojedyncze bloki, skały i głazy piaskowca. Czasem jest to większe rumowisko.
Około 30 m od trzeciego tarasu podchodząc w kierunku szczytu znajduje się miejsce odddzielenia się osuwiska od góry, nazwane na roboczo „obrywem". We fragmentach przypomina wyrobisko, kamieniołom, skąd być może pobierano kamień zwożąc go do wsi. Wskazują na to nikłe ślady ścieżki, pozostałość szerszej niegdyś drogi. Na jednej ze skał, we wschodniej części obrywu, widać wykuty znak. Może to gmerk? Stary kamieniarski znak oznaczający właściciela przyszłego wykonawcę np. kapliczki?
U podnóża kamieniołomu można odszukać blok piaskowca z napisem i datą 1859, wykutą być może na pamiątkę rozpoczęcia roboty.
CŸΛHЦАΓРОТАТА
1859
Kamień ten był fragmentem koliby zbudowanej w tutejszym kamieniołomie przez S. Felenczaka w 1859 r. On też wykonał napis.

OBRYW

Opis obrywu zaczniemy od jego części najdalej wysuniętej na północ, trawersując zbocze w kierunku południowym. Całkowita jego długość wynosi około 475 - 490 m. Jest on niejednolity. Można wyróżnić kilka różnych części składowych. Porośnięty jest lasem mieszanym, przede wszystkim buczyną, nielicznie występuje świerk, brzoza, dzika cześnia, sosna. Od końca wiosny aż do późnej jesieni panuje tu lekki półmrok, a skalne rumosze porastają liczne mchy. Pomiędzy nimi rosną paprocie i ostrężyny.

Dna poszczególnych części składowych rozpadliska są suche. Wskazuje to, że podłoże jest przepuszczalne. Zwracają uwagę liczne wiatrołomy, wywroty i poprzetrącane na różnej wysokości pnie. Niektóre z nich są całkiem zdrowe, na innych widać ślady próchnicy. Jak już wspomniano, obryw jest niejednolity. Można więc pokusić się o wyodrębnienie w jeggo budowie kilku części składowych. Podział ten przedstawia się następująco:

1. Pierwsza od północnej strony część osuwiska to płytka niecka. Kształt jej jest zbliżony do owalu. Ma 55 m długości i około 20 m szerokości. Od południowej strony ulega zwężeniu i przechodzi w coś, co kształtem przypomina mający około 15 m długości lej. Niecka najgłębsza jest w części środkowej. Podnoszące się dno w kierunku północnym powoduje, że jest ona tam coraz płytsza aż do wyrównania z wałem mającym w najwyższym miejscu około 3 m wysokości (od dna). Nieckę od wschodu ogranicza wał, a od zachodu skalne zbocze mające około 8 m wysokości.
2. Drugą częścią składową jest też niecka przypominająca krater nieczynnego wulkanu. Oddzielona jest od poprzedniej wąską pionową przegrodą. Ma 60 m długości, 15 m szerokości. Od strony szczytu Magurycza ściana mająca w górnej części odsłonięte skały ma około 13 m wysokości. Jej głębokość, mierząc od pofalowanego wału tworzącego ją od wschodu, wynosi 5 m. Niecka druga jest najciekawszą z omawianych.
3. Trzecią częścią jest „fosa". Jest to wąska szczelina w kształcie rogala. Podobnie, jak przy niecce drugiej, w połowie 15 metrowej ściany odsłaniają się kruche piaskowce. Fosa jest lekko nachylona, obniża się w kierunku północnym. Jej długość wynosi około 85 m, szerokość zaś waha się od 2 do 10 m. Głębokość (największa w części środkowej) wynosi około 2 m. Porośnięta jest drzewami, jej dno pokrywają wiatrołomy, wywroty oraz oderwane od ściany głazy i bloki skalne.
4. Czwartą częścią składową jest,,zbocze" o długości około 100 m. Od północy jest to płyciutka szczelina. Im bardziej na południe, tym obryw jest mniej widoczny, przechodząc następnie w popękaną ścianę poprzecinaną płytkimi szczelinami.
5. Piąta część swoim kształtem przypomina fosę. Ma ona 75 m długości, a szerokość waha się od 3 do 10 m. Jej głębokość wynosi około 3 m. Od strony szczytu 10 metrowa ściana posiada odsłonięte od połowy swej wysokości formacje skalne.
6. Szóstą częścią osuwiska jest trzecia już z kolei niecka długa na 65 m. Jej szerokość wynosi z jednej strony 20 m, z przeciwnej, od północy 6 m. Ściana zachodnia to odsłonięte w połowie 10 metrowe piaskowce. Dno zaścielają wywroty, głazy i rosnące drzewa. Ostatnim elementem jest „dołek" o głębokości 3 m, długości 13 m i szerokości 10 m. Jest on lejkowato zakończony z jednej strony. Znajduje się on około 5 m od poprzedniej niecki.

Zwiedzając osuwisko należy zachować szczególną ostrożność, gdyż na ruchomych kamieniach i wywrotach łatwo można skręcić nogę. Sam zaś Magurycz Duży jest jedną z ciekawszych gór.