Cmentarz wojenny nr 171 w Łowczówku

Cmentarz wojenny nr 171 w Łowczówku - zwany także cmentarzem legionistów polskich. Położony jest na północnym stoku wzgórza Kopaliny (398 m), nad drogą Łowczów – Rychwałd.
Spoczywają tu żołnierze polegli w roku 1914 oraz 1915. W większości uczestnicy bitwy pod Łowczówkiem. Po oględzinach terenu komisarz Tuchowa oraz działaczki Ligi Kobiet uznali, że istnieje potrzeba zebrania poległych spoczywających dotychczas w pojedynczych mogiłach i urządzenia wspólnego cmentarza. Wybrano lokalizację. Grunt o powierzchni 2221 m2 ofiarował właściciel (Żyd Weksler). Projekt cmentarza wykonali Siegfried Heller i Heinrich Scholz. Budowę powierzono specjalnemu oddziałowi armii austro-węgierskiej (Oddział Grobów Wojennych). Dowództwo austriackie dzieliło tereny, na których toczyły się walki, na okręgi cmentarne. Tarnów i okolice to VI okręg. Znajdują się w tym okręgu 62 cmentarze.

Cmentarz założony jest na planie prostokąta i ogrodzony kamiennym murem, nakrytym gontowym daszkiem, dostosowanym uskokami do ukształtowania terenu. Wejście znajdujące się od strony północnej zamykane jest dwuskrzydłową furtką z metalowych prętów z motywami krzyża łacińskiego oraz datami „24 XII 1914”. Na jednym ze słupów znajduje się tablica z napisem:

„CMENTARZ WOJENNY/ W ŁOWCZÓWKU/ grom. Pleśna/ JEST MIEJSCEM UŚWIĘCONYM/ KRWIĄ ŻOŁNIERZY POLSKICH/ POLEGŁYCH NA TUTEJSZYCH/ WZGÓRZACH W R. 1914/ W WALKACH O WOLNOŚĆ I BYT/ NARODU POLSKIEGO/ MIEJSCE TO JEST ZABYTKIEM/ PAŃSTWOWYM PODLEGAJĄCYM OCHRONIE PRAWNEJ, WYMAGA/ OD ZWIEDZAJĄCYCH ZACHOWA-/ NIA SIĘ Z PIETYZMEM PEŁNYM/ USZANOWANIA WSZYSTKIEGO, COKOLWIEK W OBRĘBIE/ CMENTARZA SIĘ ZNAJDUJE/ ZARZĄD”.

Znajdująca się na cmentarzu kaplica ma dach wsparty na dwóch kolumnach. Wewnątrz znajduje się ołtarz z płaskorzeźbą orła na antepedium (prawdopodobnie z zakopiańskiej szkoły Kenara). Po lewej stronie na północnej ścianie jest niewielka mapa, na której przedstawiono przebieg bitwy. Cmentarz przekazano polskim władzom cywilnym. Kaplicę poświęcono 6.08.1922 r. Zdjęcie przedstawia uroczystość na cmentarzu nr 171 - jesień 1922 r.
Przed kaplicą z lewej strony tablica pamiątkowa:
1914-1964
W 50. rocznicę kolegom, którzy z nadzieją wywalczenia Polski Niepodległej w bojach na tych polach pozostawili swoje życie w dniach 22 – 25 XII 1914 Koledzy

Nagrobki to krzyże żeliwne projektu Jana Szczepkowskiego z tabliczką inskrypcyjną na skrzyżowaniu ramion, duże żeliwne krzyże ażurowe zaprojektowane przez Gustava Ludwiga z datą 1914 dwóch typów: „austriacki” i dwuramienny a także małe żeliwne także Ludwiga. Wszystkie osadzone na betonowych cokolikach.

W 20 grobach zbiorowych i 275 pojedynczych pochowano 513 żołnierzy poległych głównie w grudniu 1914 (w Bitwie pod Łowczówkiem) i pierwszych dniach maja 1915 r, w tym 272 armii austro-węgierskiej (80 żołnierzy z 1 i 5 pułku piechoty I Brygady Legionów Polskich pod dowództwem ppłk Kazimierza Sosnkowskiego. Oddziały te wyparły wojska rosyjskie ze wzgórza oraz obroniły je przed rosyjskim kontratakiem w dniu 24 grudnia 1914), pozostali przynależeli m. in. do:

– 21 Pułk Piechoty k.k. Landwehry
– 32 Pułk Piechoty k.k. Landwehry
– 15 Pułk Piechoty Austro-Węgier
– 30 Pułk Piechoty Austro-Węgier
– 2 Tyrolski Pułk Strzelców Cesarskich
i 241 żołnierzy rosyjskich, należeli oni do 132, 178, 286 i 130 pułków piechoty.

Z prawej strony, niedaleko cmentarnego muru, przybyła w 1985 r. jeszcze jedna mogiła. Tu kazał pochować się gen.Gustaw Dobiesław Łowczowski (1897 – 1984), potomek byłych właścicieli tych ziem, który swój szlak bojowy rozpoczął jako 17-letni chłopiec właśnie pod Łowczówkiem jako żołnierz II batalionu (5. Pułku Piechoty I Brygady Legionów), a zakończył jako dowódca III Brygady 3. Dywizji Strzelców Karpackich, która w czasie II wojny światowej oswobodziła m.in. Bolonię. Kawaler Orderu Virtuti Militari i wielu zagranicznych. Wolą jego było spocząć na wieki wśród kolegów z pierwszej w życiu bitwy. Na nagrobku napis:

Tej wioski z dawna syn, wierząc, że zbrojny czyn Da, co nam się należy, że da nam wolną Polskę, Pod Łowczówkiem się bił, służył jej wedle sił, Aż skończył drogę znojną i spoczął tak, jak chciał, Przy kolegach z młodości. Prosi o dar litości, By wieczny spokój miał.
Fundatorami nagrobka byli: jego syn Krzysztof (1923-2012) oraz wnuk Jan.
Cmentarz został odnowiony w 2018 r.