Cmentarz wojenny nr 60 na Magurze (na Przełęczy Małastowskiej)

Cmentarz wojenny nr 60 na Przełęczy Małastowskiej (Beskid Niski) jest austriackim cmentarzem wojennym z okresu I wojny światowej wybudowany przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie na terenie jego okręgu I Żmigród.
Znajduje się na Przełęczy Małastowskiej w zachodniej części przysiółka Pętna miejscowości Małastów położonej w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa i jest jednym z najpiękniejszych cmentarzy z okresu I wojny światowej. Cmentarz znajduje się w pobliżu drogi Gorlice-Konieczna.
Zbudowany został na planie dwunastoboku, w miejscu stanowisk bojowych z maja 1915. Otoczony jest ogrodzeniem z nakrytych gontowym daszkiem drewnianych bali ułożonych na podstawie z kamiennych bloków. Znajdujące się od strony zachodniej i nakryte dwuspadowym dachem wejście, pierwotnie zamknięte było dwuskrzydłowymi, drewnianymi wrotami. Przy wejściu ustawiona jest pulpitowa tablica informacyjna ufundowana przez Powiat Gorlicki oraz tablica „Szlaku frontu wschodniego I wojny światowej".

Cmentarz zaprojektowany został przez słowackiego architekta Dusana Jurkovicza na planie dwunastoboku. Obecnie cmentarz otoczony jest przez dorodny las. Zaprojektowano go jednak na terenie otwartym, aby był widoczny z daleka.
Centralnym elementem jest drewniana, zbudowana z grubych bali funkcjonalna budowla, przypominająca ołtarz lub jakąś warownię, wysoka na 9,5 m. Góra zwieńczona kompozycją z krzyży. Pośrodku budowli widnieje malowana płaskorzeźba Madonny z Dzieciątkiem, autorstwa Adolfa Kašpara , jednego z wybitniejszych czeskich grafików książkowych XX wieku (od jesieni 2023 r. jest w konserwacji).

Poniżej obrazu znajduje się tablica inskrypcyjna w j. niemieckim Hansa Hauptmanna o następującej treści:

BLEIB EINGEDENK IN EURES GLÜCKES TAGEN,
DASS DIESER GRUND VON HEISSEM KAMPFGEGLÜHT,
DASS TODESWUNDEN TAUSENDE GETRAGEN,
DAMIT DER SONNE SEGEN EUCH EMBLÜHT"

Co można przetłumaczyć jako:

"PAMIĘTAJCIE W SWOICH PEŁNYCH SZCZĘŚCIA DNIACH,
ŻE NA TEJ ZIEMI GORZAŁ ZACIEKŁY BÓJ,
ŻE TU TYSIĄCE ODNIOSŁO ŚMIERTELNE RANY,
ABY WOKÓŁ WAS ROZKWITAŁO BŁOGOSŁAWIEŃSTWO SŁOŃCA".

Na cmentarzu w 4 grobach zbiorowych oraz w 63 pojedynczych, spoczywa 174 żołnierzy armii austro - węgierskiej, w tym 138 znanych z nazwiska. Polegli od lutego do maja 1915 r. większość w czasie operacji gorlickiej 2 maja.
Symetrycznie rozmieszczone po obu stronach głównej alejki groby ujęte są w kamienne i betonowe obramowania. Nad nimi wznoszą się drewniane nagrobki w kształcie ażurowych krzyży. Emaliowane tabliczki z nazwiskami poległych wskazują na przynależność żołnierzy do wielu narodów wchodzących w skład monarchii. Często na krzyżach odnajdujemy zawiązane wstążki w różnorodnych barwach narodowych – to dowód, że wciąż trwa pamięć o poległych.

Nagrobki mają formę:
– małych betonowych steli z prostokątnymi emaliowanymi tablicami,
– drewnianych krzyży łacińskich (w tym dwa duże) z dwuspadowym daszkiem i emaliowanymi tabliczkami w kształcie trapezu
– cztery drewniane macewy z emaliowaną tabliczką imienną.
Przed kaplicą na grobach zbiorowych ustawione są dwa duże drewniane krzyże.

Unikatowym elementem są cztery drewniane macewy z Gwiazdą Dawida, żołnierzy wyznania mojżeszowego (Mendel Brod, Jakob Gutmann, Markus Goldhammer i Osias Alweis, wszyscy należeli do 4. Batalionu Strzelców Polowych) polegli 2 maja 1915 r. Żołnierze wyznania mojżeszowego zazwyczaj chowani byli na osobnych, wyznaniowych cmentarzach – kirkutach. Na cmentarzu spoczywa wielu Polaków, którzy zostali wcieleni do armii austriackiej (Wnuk, Kuczej, Michalik, Pawlik i wielu innych)
Przed cmentarzem znajdują się tablice informacyjne: Szlaku Frontu Wschodniego I wojny światowej oraz tablica postawiona przez Lasy Państwowe, która również informuje o charakterze obiektu oraz bitwie gorlickiej i o innych cmentarza w okolicy.

Opis zdjęcia powyżej: Po prawej stronie drogi z Małastowa na Przełęcz Małastowską (cmentarz nr 60) na prostym odcinku, za drugim zakrętem, znajduje się samotna mogiła z I wojny światowej. Stoi na niej drewniany krzyż łaciński nakryty trójkątnym daszkiem. Grób otoczony jest ze wszystkich stron kamieniem.