Jaskinia Mroczna

Jaskinia Mroczna w Kornutach

Na terenie Karpat fliszowych spotykane są jaskinie szczelinowe, rumoszowe oraz rozpadlinowe. Powstanie ich wiąże się podobnie, jak i geneza osuwisk z budową i ruchami masowymi skał w wyniku zachwiania równowagi zbocza.

Początkowo sądzono, iż pierwsze drukowane wzmianki o jaskiniach Beskidu Niskiego pojawiły się jako ostatnie w naszym kraju, tj. dopiero w 1951 roku. Okazało się jednak, że jest odwrotnie, a tutejsze jaskinie były pierwszymi jaskiniami polskich Karpat fliszowych, o których pisano. Rzecz miała miejsce już w 1736 roku, a wzmianka dotyczyła jaskiń w Cergowej Górze. Mimo to w Beskidzie Niskim do końca lat 80-tych było bardzo mało odkrytych jaskiń tj. tylko 8 ze 100 znanych już w całych Karpatach fliszowych.
Prawdopodobnie pierwsza publikowana wzmianka dotyczaca jaskini pochodzi z 1963 r. (Chrostowski M.) Jaskinia musiala byc znana juz wczesniej, skoro istnieje legenda o zboju Sypce z Meciny, który jakoby ukrywał w niej skarby. Pierwsze znane wejscie do jaskini zanotowano jednak dopiero w 1977 r.
Przełomowym okazał się rok 1991, w którym grotołazi z Dębicy znaleźli na terenie Beskidu Niskiego 16 jaskiń. W całych Karpatach fliszowych w okresie sierpień 1991 - lipiec 1992 przybyło 51 nowo odkrytych jaskiń, w tym w Beskidzie Niskim 3.

Tym samym liczba zinwentaryzowanych jaskiń w polskich Beskidach i Pogórzu wzrosła do 214, a w Beskidzie Niskim do 19.
Jaskinia osuwiskowa, powstala w piaskowcach magurskich. Rozwinieta jest na jednej szczelinie o przebiegu NW - SE. Dno jaskini przewaznie tworzy gruz skalny, jedynie w partiach do Sali Swietlistej wystepuja gleba i liscie, a Izbie Wytrzezwien glina. Jaskinia posiada mikroklimat dynamiczny. W ciagu roku utrzymuje sie stała temperatura około 4°C. Woda w formie stałych lub okresowych zbiornikow nie wystepuje, jest jednak na ogol dosc mokro (bloto). Swiatło bezposrednie dociera do Salki Wejsciowej, rozproszone natomiast do Sali Swietlistej. W jaskini hibernuja nietoperze. W czasie badan wykonanych w latach 1991 - 1997 stwierdzono wystepowanie przynajmniej 6 gatunkow nietoperzy: podkowca malego (Rhinolophus hipposideros), nocka duzego (Myotis myotis) nocka Bechsteina (Myotis bechsteini), nocka Brandta wasatka (Myotis brandti mystacinus), nocka rudego (Myotis daubentoni) i gacka brunatnego (Plecotus auritus). Stwierdzono obecnosc licznych gatunkow motyli, pajakow i owadow bezskrzydlnych.
Jaskinia Mroczna ma 175 m długości, 17 m głębokości a otwór wejściowy jaskini znajduje się na wysokości ok. 770 m n. p. m.
Jaskinia w Kornutach mimo, iż nie może konkurować wielkością i urozmaiceniem z jaskiniami tatrzańskimi, ma jednak swoisty urok i piękno wyrażające się ciekawymi wykształconymi w piaskowcu korytarzami. Odkryta została przez speleologów dopiero w 1983 roku. Wówczas jej wstępne partie poznali grotołazi z Dębicy. O tym, że była znana ludziom od dawna i penetrowana dużo wcześniej świadczą odnalezione w niej napisy. W 1988 roku została przez wspomnianych grotołazów z Dębicy zinwentaryzowana, a poznane wówczas ciągi o długości 112 m wysunęły ją od razu na pozycję najdłuższej jaskini Beskidu Niskiego. Palmę pierwszeństwa dzierży do dziś. W 1991 roku powiększono jej znaną długość do 158 m, a w 1992 do 175 m, co dało jej czwarte miejsce pod względem długości, natomiast powiększona głębokość do 17 m piątę pod względem głębokości w polskich Karpatach fliszowych.

Niegdyś rozległe polany poczęły zarastać w latach pięćdziesiątych. Cenne zaś zbiorowiska i bogata endofauna porównywana z pienińską zniknęła po latach 60-tych, kiedy to rozpoczęło się zalesianie rozległych łąk i polan przeważnie światłolubną sosną jako „przedplonem" majacym przygotować przedpole dla gatunków szlachetniejszych i właściwych dla Karpat, w tym popularnego tu przed wiekami buka. Tylko nieliczne podszczytowe polanki z rosnącą na nich trawą „psiarką" obroniły się przed zalesieniem. Obecnie występują na nich skupiska malin, borówek, jeżyny oraz wiele roślin chronionych, jak goryczka trójliściowa, ciemiężyca biała, naparstnica wielokwiatowa. Żyje tu wiele rzadko spotykanych gatunków chrząszczy oraz nigdzie niespotykane tak liczne gatunki chrobotków (Cladonia).

Występujące tu porosty naskalne są także chronione, a na jednej ze skał spotkać można unikalne zjawisko liściastego porostu. Z porostów można wymienić tarczownicę występującą tu zarówno na skałach, jak i na sosnach, xaxatilis na skałach.
W okolicy, na wschodnich stokach Wątkowej rośnie łan czosnku niedźwiedziego, roślina ,,wskaznikowa" pewnej odmiany buczyny karpackiej spotykanej w wilgotnych miejscach.
Wyjątkowość rejonu Kornut i Wątkowej podkreśla występowanie reliktowej roślinności w rejonie Folusza, przede wszystkim na Diablim Kamieniu i w jego okolicy, u północnych podnóży Magury. Podobnie, jak w przypadku Kornut owiane licznymi legendami skały to potężne ławice odpornych na wietrzenie zlepieńców magurskich z okresu eocenu. Przypuszcza się, że pierwotne ich powstanie wiąże się z ostatnim okresem zlodowacenia. Tutejsze skały, las, posiadają również bardzo ciekawą zabytkową roślinność. Rosnący las jest typowy dla regla dolnego dają przewagą jodły, w gęstwinie rośnie ginący cis oraz wiele starych drzew liczących ponad 120 lat.

Na samych skałach występuje w większej ilości sosna w odmianie karpackiej. Sosna karpacka porastająca Diable Skały przetrwała tu prawdopodobnie od okresu chłodnego po ostatnim zlodowaceniu, kiedy to była szeroko rozpowszechniona w Karpatach. Dzięki specjalnym warunkom podłoża skalnego mogła się na tych stanowiskach utrzymać i nie dała zepchnąć się jodle. Podobne sosny rosną jeszcze w obrębie Magury Wątkowskiej i na południowych skalnych zboczach Ferdla (648 m). Jeżeli już o Ferdlu mowa, to w latach 60-tych występowała na nim brzoza czarna w odmianie przypominającej brzozę karpacką o czarnej lub żółtawej korze. W naszym Beskidzie Niskim jest wiele jej stanowisk, na których występuje, lecz nigdzie nie ma jej i skarlałej formie i w tak dużej ilości. Na Ferdlu jej ilość dochodziła miejscami do 30% ogólnego drzewostanu. W latach 90-tych jednak wiele drzew tej odmiany wycięto.

Wyjątkowym stanowiskiem na Diablim Kamieniu jest stanowisko pięknego porostu Umbillicaria hirusta. Występuje on w naszych Karpatach poza Wysokimi Tatrami tylko w tym wyjątkowym miejscu. Rośnie na jego ścianie północnej, południowej szczytowej jego partii oraz w samej rozpadlinie skalnej. Utrzymuje się tam przy życiu w ściekach wód opadowych spływających po skalnych ścianach. Poszczególne, zalegające wśród lasów skałki i głazy otulają podusz kami też inne gatunki porostów.

Rośnie tu porzeczka skalna Ribes Petroum Wolf.
Skałki magurskie Folusza i Komut stanowią bardzo cenny obiekt naukowy i turystyczny ze względu na występującą tutaj niezwykłą roślinność i rzeźbę. Ochrona występujących tutaj roślin i zwierząt była od dawna celem miłośników przyrody.
W latach 30-tych XX wieku nastąpił rozwój sportu wędkarskiego połączony z ciekawą turystyką wędkarzy, wędrujących do źródlisk rzeki Wisłoki i Ropy. Tam w rwącej wodzie we wszystkich prawie potokach od najdawniejszych czasów żył pstrąg zwany wówczas górskim, dziś - potokowym. Wędkowanie, a przede wszystkim kłusownictwo spowodowało ubytek pstrąga w rzekach i w konsekwencji konieczność ochrony tej cennej ryby. Z inicjatywy Towarzystwa Rybackiego z Jasła wybudowano wylęgarnię pstrąga na potoku Kłopotnica w Foluszu. Z podobną inicjatywą budowy wylęgarni w Bodakach koło wioski Pstrążne (na zachodnich stokach Magury Wątkowskiej) wyszło Towarzystwo Rybackie w Gorlicach. Obok wylęgarni w Bodakach gorlickie towarzystwo zaprojektowało i rozpoczęło budowę wielkiego akwarium ryb żyjących w potokach górskich oraz schroniska dla odwiedzających wylęgarnię turystów. Prace przerwała wojna i do idei tej nie powrócono.