Nieznany Halifax

NIEZNANY HALIFAX

TOMASZ SIKORSKI

Alianckie zrzuty lotnicze dla Powstania Warszawskiego 1944 były już wielokrotnie opisywane. Ta część historii ostatniej wojny do dzisiaj wywołuje zrozumiałe emocje, jest bowiem przykładem niezwykłej ofiarności i bohaterstwa żołnierskiego.
Loty polskich, brytyjskich i południowoafrykańskich załóg czterosilnikowych bombowców Halifax i Liberator odbywały się na granicy możliwości wykonania, co odzwierciedliły ogromne straty. Przypomnijmy, że z 18 startujących załóg polskich Eskadry 1586 (poprzednio Dywizjon 301) okres Powstania Warszawskiego przetrwały zaledwie dwie. Straty wyniosły 160% etatowego stanu jednostki i obrazuje to, jak krwawy front stanowiły przeloty ze zrzutami nad Warszawę i placówki partyzanckie.
W całym czynie zbrojnym żołnierza polskiego i aliantów trudno znaleźć epizody o podobnej dramatyczności; dla niesienia pomocy powstańcom, z odległych, bezpiecznych baz startowali lotnicy z niewielką szansą na wykonanie zadania i szczęśliwy powrót.
Dzisiaj, gdy z perspektywy czasu analizujemy akcję zrzutów dla Powstania, szczególnie zestawiając straty lotnicze ze skutecznością pomocy, pod znakiem zapytania może stanąć celowość całego przedsięwzięcia. Nie sposób jednak nie docenić wymiaru moralnego operacji, mając świadomość jak wielką otuchę i nadzieję dla walczącego samotnie miasta stanowiła lotnicza pomoc.
Podczas zrzutów dla Powstania wystąpiło ogromne nasilenie strat w krótkim czasie. Część samolotów strąconych w drodze nad Warszawę, nad samym miastem lub w drodze powrotnej, upadła na terenie opanowanym przez wroga, część na obszarach zajętych przez powstańców czy oddziały partyzanckie.
Z powodu licznych, niekorzystnych uwarunkowań, nasza wiedza o losach strąconych załóg nie jest kompletna, a w przyjętych przez badaczy wersjach zdarzeń mogą trafić się błędne ustalenia.
Jako przykład przytoczmy historię tablicy pamiątkowej, odsłoniętej w 1990, w rocznicę Powstania, w Warszawie przy ul. Miodowej 24, tablica dotyczyła upadku Halifaxa JN926 P/0 Maurice’a i L. Caseya ze 148 Dywizjonu RAF.
W 1996 ta sama tablica, zdemontowana wcześniej na Miodowej, odsłonięta została przy ulicy Redutowej w Warszawie. Przy Miodowej umieszczono natomiast tablicę upamiętniającą upadek Liberatora KG836 Lt G. C. Hooeya z 31 Dywizjonu SAAF. Do wyjaśnienia tej omyłki przyczyniły się głównie starania Jacka Nowickiego z Warszawy.
Przykład ten ukazuje, że błędne ustalenia miejsc i okoliczności strąceń konkretnych załóg mogły zdarzyć się nawet na terenie Warszawy częściowo opanowanej przez powstańców, gdzie identyfikacja zwłok i samolotów powinna być znacznie łatwiejsza niż na trasach przelotów przez rejony zajęte przez Niemców.
Opracowanie niniejsze ma stworzyć podstawę do ustalenia nazwisk załogi, najprawdopodobniej polskiej, oraz nurneru Halifaxa, którego miejsce upadku jest znane.
Drugim celem jest podanie faktycznych, zweryfikowanych losów całej załogi F/0 Tadeusza Jencki i F/L Zygmunta Pluty, odbywającej swój ostatni lot na Liberatorze, którego numer jedne opracowania podają jako EW275 "R", a inne B/978 "R".
Zarówno Halifax jak i Liberator strącone zostały w rejonie Tarnowa, gdzie jedna polska eskadra i trzy alianckie dywizjony straciły 13 z łącznej liczby 26 zestrzelonych załóg.

Odkrycie w Banicy

We wsi Banica k. Krzywej, w gminie Sękowa, przy drodze znajduje się tablica pamiątkowa z napisem następującej treści:
,,Pamięci 7 lotników polskich nieznanego nazwiska, niosącym z Włoch pomoc dla Powstańców Warszawy poległym w Banicy we wrześniu 1944 r. w 25 rocznicę śmierci - Społeczeństwo Powiatu Gorlickiego".
Bywając często w Beskidzie Niskim, treść tablicy znałem już wiele lat temu, a z ogólnie dostępnych przewodników turystycznych pamiętałem informację, że w tym miejscu został strącony samolot typu Liberator.
Podczas wizyty w schronisku turystycznym w Banicy w listopadzie 1994, od ówczesnych gospodarzy obiektu Stanisława Rajskiego i Henryka Lenartowskiego otrzymałem kilka metalowych części, pochodzących z wykopalisk przeprowadzonego latem tego samego roku w miejscu domniemanego upadku samolotu. Znaleziska dokonali dwaj mieszkańcy Warszawy, Michał Kręc i Marcin Danielewicz, pasjonujący się odszukiwaniem śladów historii ukrytych w ziemi. Na jednym z metalowych przedmiotów, aluminiowej tabliczce znamionowej, znajdował się napis HALIFAX II.
Zaintrygowany tym faktem, stawiającym pod znakiem zapytania prawdziwość twierdzenia, że w Banicy rozbił się Liberator, udałem się wraz z synem i przyjaciółmi na miejsce wykopaliska. Kopiąc głębiej, natrafiliśmy na kilka metalowych części. Było to m. in. stalowe koło zębate, połączone przez łożysko kulkowe z fragmentem korpusu oraz porwane blachy aluminiowe, z których część miała cyfrowo-literowe oznaczenia. W krótce rozpocząłem poszukiwanie danych, które mogłyby pomóc w ustaleniu, jaki samolot spadł faktycznie w Banicy i jacy lotnicy polegli w wyniku strącenia.
Po wstępnym przeglądzie ogólnie dostępnych opracowań stwierdziłem, że zawarte w nich informacje dały generalnie zbliżone wersje zdarzeń, choć różniące się szczegółami.
Na materiałach źródłowych została oparta publikacja Olgierda Cumfta i Huberta Kujawy oraz publikacje Andrzeja Przemyskiego i Kajetana Bienieckiego, w pozostałych pozycjach nie podawano źródeł.
Najbardziej szczegółowy opis przyjętej przez siebie wersji zdarzeń zamieścił Kajetan Bieniecki w obszernym opracowaniu, dotyczącym całości lotów alianckich nad Polskę (Lotnicze wsparcie Armii Krajowej).
Według autora, Liberator EW275 "R" F/LPluty i F/O Jencki wyleciał 16 sierpnia z zadaniem zrzutu na placówkę, najprawdopodobniej w Puszczy Kampinoskiej. Liberatora wracającego znad Warszawy zapalił nocny myśliwiec w rejonie Tarnowa. Pięciu lotników, skacząc na spadochronach z małej wysokości koło wsi Olszyny, poniosło śmierć. Spadł tam również silnik, a cały w płomieniach Liberator eksplodował o 2:19 35 km dalej, koło wsi Banica, nad granicą Czechosłowacką. Poległ wtedy pilot i mechanik pokładowy. Załoga, ekshumowana w 1980, pochowana jest na cmentarni Rakowickim w Krakowie. Pełny skład załogi stanowili: porucznik (F/0) Tadeusz Jencka nawigator), kapitan (F/l) Zygmunt Pluta (I pilot S. sierżant (W/0) Brunon Malejka (II pilot), kapral (F/Sgt) Józef Dudziak (radiotelegrafista), plutonowy (F/Sgt Bernard Wichrowski (bombardier), plutonowy (Sgt) Jan Marecki (mechanik pokładowy), plutonowy (F/Sgt) Jan Borkowski (strzelec).
Analizując przedstawioną wersję, trudno nie zadać pytania, czy byłby możliwy przelot płonącego samolotu z urwanym silnikiem na trasie 35 km, skoro już nad Olszynami Liberator leciał bardzo nisko. Autorzy przytaczanych publikacji byli generalnie zgodni w kwestii daty strącenia. Miało to być 16 lub 17 sierpnia. Witold Grzesiuk podał tę samą datę, zaznaczając, że inne źródła wymieniają wrzesień i że data wrześniowa zamieszczona została na pomniku w Banicy.

Część autorów czas ekshumacji i pochówku na cmentarzu Rakowickim w Krakowie umieściła zaraz po wojnie, pozostali podali 1980. Faktycznie po wojnie, przypuszczalnie 9 października 1948, ekshumowani zostali lotnicy pochowani w Olszynach, natomiast w 1980 dokonano ekshumacji na cmentarzu w Krzywej koło Banicy.
Kwestią, nad którą warto się zatrzymać dłużej jest faktyczny numer Liberatora, na którym strącono załogę porucznika Jencki.
A. Przemyski podał, że w Banicy upadł samolot typu Liberator o oznaczeniu GR-R, EV798. ale nastąpił tu błąd. Dalej w tekście zamieszczona jest prawidłowa rejestracja EV978 "R . K. Bieniecki pisze, że był to Liberator EW275 R". O. Cumft i H. Kujawa wymieniają Liberatora MK VI nr 275.
Jan Koniarek w Polish Air Force 1939-1945 na barwnej tablicy typów samolotów zamieścił Liberatora GR-R EV978 z informacją, że został on strącony nad Polską przez nocnego myśliwca niemieckiego 16 sierpnia 1944.
Analizując bardzo szczegółowe opracowanie K. Bienieckiego, przedstawiające - m. in. na podstawie dokumentów archiwalnych - przypuszczalnie wszystkie kolejne loty polskich załóg, można stwierdzić, że porucznik Tadeusz Jencka i kapitan Zygmunt Pluta ze swoją stałą załogą w okresie od 9 lipca do 5 sierpnia 1944 faktycznie latali na Liberatorze EV978 -R". Od 12 sierpnia 1944 wymieniona załoga rozpoczęła jednak loty na Liberatorze EW275 "R.
Do 8 lipca na Liberatorze EV978 "R" latała załoga kapitana Michała Goszczyńskiego, a był to samolot, którego zdjęcia i rysunki są wyjątkowo często reprodukowane w książkach i czasopismach tematycznych. Jest to również samolot, którego numer był regularnie przekręcany w kolejnych publikacjach, występując w kilku wersjach: 918, 987 i 798. Chodzi tu jednak o samolot Liberator GR-R o faktycznym numerze EV978.
Jego charakterystycznym elementem zdobniczym byl namalowany na kadłubie, zaraz za kabiną nawigatora, ptak niosący w szponach bombę, trzymający przy oku lunetę. Ten znak zwany Neciuchem według Wojciecha Krajewskiego miał być karykaturą Jerzego Neciucha, mechanika pokładowego w załodze kpt. Goszczyńskiego.
Autorem publikowanych zdjęć, jak i wielu innych dotyczących Dywizjonu 301 był kapitan Goszczyński.
Wyjaśnienie do końca kwestii, na którym Liberatorze została strącona załoga porucznika Jencki, ma częściowo znaczenie symboliczne, właśnie dlatego, że Liberator EV978 jest tak często spotykany w ikonografii tematu.
Wersja A. Przemyskiego oraz O. Cumfta i H. Kujawy, że był to jednak Liberator EW275 wydaje się jedyną dostatecznie udokumentowaną.
W meldunku dowódcy Eskadry 1586. majora obserwatora Eugeniusza Arciuszkiewicza, do Dowódcy Sił Powietrznych z 17 sierpnia 1944 znajduje się zapis: Melduję, że w nocy z 16/ 17.08.1944 niżej wymienieni członkowie załogi samolotu (Liberator) R EW275 nie powrócili z lotu operacyjnego specjalnego i uważani są za zaginionych. Następnie wymienieni zostali wszyscy członkowie załogi porucznika Jencki i kapitana Pluty.
Dla przedstawienia intensywności lotów polskich załóg Eskadry 1586, można podać daty ostatnich akcji Liberatora EW275. Były to noce 12/13, 13/14. 15/16 oraz 16/17 sierpnia 1944. Typowy lot trwał około 10 godzin, z ostatniego z wymienionych załoga nie powróciła.
Przypomnimy raz jeszcze podstawowe elementy podanej przez autorów wersji wydarzeń, przyjmując numer samolotu za zweryfikowany.
W nocy z 16 na 17 sierpnia załoga porucznika Jencki, lecąca na Liberatorze EW275. w rejonie pomiędzy Tarnowem a Gorlicami i Bieczem zostaje zapalona przez niemieckiego nocnego myśliwca. W Olszynach na północny zachód od Gorlic pięciu członków załogi opuszcza samolot na spadochronach, ponosząc śmierć z powodu niskiego lotu, dwóch pozostałych, pilot kapitan Zygmunt Pluta i sierżant mechanik Jan Marecki giną 35 km dalej, w Banicy, w miejscu upadku Liberatora.
Odnalezienie w Banicy w 1994 przez Michała Kręcą i Marcina Danielewicza części Hafifaxa w miejscu domniemanego upadku Liberatora porucznika Jencki praktycznie przekreśliło wcześniejsze ustalenia. W Banicy nie spadł Liberator lecz Hafifax. a jego załoga oraz numer są dotychczas nieznane.
0 odkryciu dokonanym przez poszukiwaczy w Banicy poinformowałem w 1995 Tomasza Darmochwała, który w II wydaniu książki Beskid Niski Polski i Słowacki sprostował informację z poprzedniego wydania i podał, że w Banicy spadł faktycznie Haiifax. Całość zdarzenia przedstawił jednak w poprzedniej, omyłkowej wersji.
Części Halifaxa odszukane w Banicy były pierwszym dowodem, podważającym trafność wcześniejszych ustaleń. Kilka moich wyjazdów w miejsca zdarzeń, zebranie relacji mieszkańców wsi Olszyny i Banica, a wreszcie spotkanie z człowiekiem, który 30 lat wcześniej, gdy ślady historii były żywsze, rozpoczął żmudne starania, aby dojść prawdy, dały kolejne dowody.
Wynikało z nich jednoznacznie, że Liberator porucznika Jencki i kapitana Pluty spadł wraz z całą załogą we wsi Olszyny. W Banicy poległa więc zupełnie inna, bezimienna załoga Halifaxa.

Latem 1995 udałem się do Olszyn w celu poszukiwania na miejscu śladów zdarzeń. Przy szosie, na prywatnej działce odnalazłem pomnik z tablicą następującej treści:
,,Poległym 17.VIII. 1944 r. Lotnikom
301 polskiego dyonu lotniczego z Włoch
niosącym pomoc dla powstańców Warszawy
Pilot Tadeusz Tenika
Plut. Bernard Wachowski
Plut. Brunon Matejko
Plut Jan Florkowski
Szer. Józef Dudziak
w 25 rocznicę śmierci
Społeczeństwo powiatu Gorlickiego.
(część nazwisk na pomniku została przekręcona, co zostanie wyjaśnione dalej).
Uzyskałem obszerną relację braci Eugeniusza i Aleksandra Bąków, którzy wskazali zagłębienie w polu rodziców jako miejsce upadku kadłuba samolotu. Taką samą wersję zdarzeń podał ich sąsiad, Roman Karaś.
Bracia Bąkowie pokazali pieczołowicie przechowywany płat blachy aluminiowej z poszycia samolotu, pokryty na jednej za stron nadrukiem powtarzającego się kodu ..ALCLAD 24-ST AN-A 13.... ALCLAD 24 S-T... Grzecznie odmówili sprzedania czy wypożyczenia blachy - mieli w tej materii złe doświadczenia. W1981 lub1982 udostępnili panu A. K. z Jasła pamiątkowe zdjęcie, przedstawiające rodziców stojących przy szczątkach samolotu. Do dnia dzisiejszego zdjęcie nie zostało zwrócone. Istnieje jednak list z 1984, w którym A. K. tłumaczy się, że zdjęcie wysłał pocztą i widocznie zaginęło w drodze.
Tym sposobem przepadł cenny dokument uzupełniający dowody upadku samolotu w Olszynach.
Zarówno bracia Bąkowie jak i Roman Karaś byli w chwili zdarzenia w wieku chłopięcym. Utrzymują, że część relacjonowanych szczegółów widzieli na własne oczy a o pozostałych dowiedzieli się od starszych. Inni mieszkańcy wsi, osiedleni trochę dalej od wskazanego miejsca upadku samolotu, podawali taki sam przebieg zdarzeń, uzupełniając go dodatkowymi elementami.

Płonący samolot miał nadlecieć około drugiej po północy. Wybuch nastąpił przed upadkiem, co spowodowało, że skrzydła I kadłub rozrzucone były w promieniu kilkuset metrów (mieszkańcy wskazują dokładne miejsca upadku skrzydeł i kadłuba). Wszędzie leżały porozrywane blachy poszycia.
Według zebranych relacji, plutonowy Bernard Wichrowski upadł bez spadochronu na pole buraków Józefa Mężyka i przez krótki czas jeszcze żył. Drugi z lotników miał upaść na kopę siana i przeżyć katastrofę, a następnie przejść do oddziału partyzanckiego 16 pp AK, działającego w tym rejonie. Informacja o uratowanym lotniku nie znajduje jednak potwierdzenia. Zwłoki pozostałych lotników (według autora sześciu, bez Bernarda Wichrowskie-go), zostały całkowicie porozrywane, a ich szczątki zbierano z trudem. Mieszkańcy wsi wykonali dwie trumny - jedną dla dobrze zachowanych zwłok lotnika, który upadł na pole buraków, drugą - dla zebranych szczątków pozostałych. W relacjach zaistniał też wątek, którego prawdopodobieństwo trudno ocenić, o rzekomym odnalezieniu kobiecej ręki z zegarkiem i pierścionkiem. Jeden z opowiadających, Roman Karaś, opisywał jak pomagał wywozić koniem do bazy pododdziału 16 pp AK pod Żurową ocalałą z upadku broń i amunicję.
Zanim szczątki samolotu wywiezione zostały po wojnie na złom do GS-u rolnicy wykorzystywali blachy aluminiowe w gospodarstwach. Do dzisiaj wykonane z nich sprzęty są do odszukania po domach. Płótno ze spadochronów ocalałych z katastrofy używane było przez mieszkańców wsi Olszyny do szycia koszul i bluzek. Mieszkańcy Olszyn poinformowali na koniec, że w Gorlicach mieszka człowiek, który już dawno temu zajął się sprawą strąconego samolotu. Odszukanie go okazało się wyjątkowo łatwe jest dobrze znany w środowisku.

Ludwik Dusza, w czasie wojny Przewodniczący Powiatowego Kierownictwa Ruchu Ludowego na Powiat Gorlicki w Batalionach Chłopskich, ps. Gałązka, w latach 1956-1973 pełnił funkcję zastęp-cy przewodniczącego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Gorlicach. W tym samym czasie był przewodniczącym Powiatowej Komisji Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa.
Z jego inicjatywy i głównie za jego staraniem powstało w rejonie Gorlic około 50 pomników. m. in. dwa upamiętniające lotników polskich poległych w czasie zrzutów dla Powstania Warszawskiego, jeden w Olszynach, drugi w Banicy.
Ludwik Dusza na własną rękę starał się ustalić szczegóły wydarzeń: daty strąceń, nazwiska poległych, typy samolotów. Zachowało się jego bogate archiwum prywatne zawierające pisemne relacje świadków, korespondencję z urzędami państwowymi, korespondencję z Józefem Zubrzyckim ówczesnym przewodniczącym Klubu Seniorów Lotnictwa Aeroklubu Krakowskiego, dokumenty działań wspólnych z Klubem, które doprowadziły do ekshumacji zwłok z domniemanych grobów lotniczych na cmentarzu w Krzywej koło Banicy.
Dla Ludwika Duszy fakt, że w Olszynach spadł cały samolot nie budził od początku wątpliwości. We wsi żyło wielu ludzi będących świadkami zdarżenia, po domach można było znaleźć fragmenty strąconego samolotu, istniała wreszcie pisemna relacja Eugeniusza Antoniego Borowskiego, ps. Leliwa, dowódcy I Batalionu 16 pp AK - jednostki, która wkrótce po strąceniu zajęła się zwłokami lotników i wrakiem samolotu. Oto fragmenty relacji:
W nocy z 17 na 18 sierpnia zostaliśmy zaalarmowani: okazało się. że prawie równolegle do pasma górskiego, na którym siedzieliśmy, z zachodu na wschód leciał samolot na bardzo niskim pułapie, oświetlając sobie teren. Samolot był uszkodzony, a ponadto płonął i wkrótce runął na ziemię w rejonie wsi Olszyny. Tej nocy jeszcze wysłałem patrole oficerskie, które ustaliły miejsce katastrofy, odnalazły zwłoki załogi, a następnie starały się wydostać ze szczątków samolotu broń, amunicję i wszelki sprzęt, nadający się jeszcze do użytku.
Był to samolot polski, lecący ze zrzutem broni, przypuszczalnie dla walczącej Warszawy. Załogę martwą znaleziono w pobliżu miejsca katastrofy, przy czym zauważono, że niektórzy z jej członków jakby starali się przed śmiercią ostatnim odruchem świadomości odczołgać od płonącego samolotu, załoga bowiem była rozrzucona w promieniu kilkunastu metrów. Jeżeli chodzi o broń i amunicję z tego samolotu , to znajdowała się ona w fatalnym stanie: była powyginana i poniszczona tak. że nie nadawała się zupełnie do użytku. Amunicja była zniekształcona i zwichrowana, kontenery były bowiem całkowicie zniekształcone, amunicja częściowo zdetonowana. Nasi rusznikarze zdołali z kilkunastu mniej uszkodzonych Stenów zrobić kilka dobrych, wzięliśmy też parę tysięcy amunicji do Stenów, amunicja ta wprawdzie mniej uszkodzona, dawała jednak częste zacięcia. Nasi rusznikarze wymontowali także z samolotu najcięższy karabin maszynowy, względnie działko szybkostrzelne o kalibrze około 20 mm, nie było jednak do niego amunicji, stąd wniosek, że samolot przed katastrofą stoczył walkę i bronił się. Zdołano zabrać też część nadpalonej bielizny i sortów mundurowych, z których nasze sanitariuszki poszyły nam przeważnie furażerki, ponieważ nie udało się tych resztek wykorzystać inaczej.
Eugeniusz Borowski wspomina również, że słyszał o rzekomym uratowaniu się jednego z lotników i jego przejściu do II plutonu 3 kompanii Regina II 16 pp AK.
Pada tutaj nazwisko Jana Zawady, które nie figuruje w całym indeksie nazwisk lotników zamieszczonym w książce Kajetana Bienieckiego. Dowódca tego plutonu, porucznik Zdzisław Bossowski. ps. Kajetan, nie meldował swoim przełożonym o przyjęciu lotnika do oddziału.
Istniejące dowody nie przekonały jednak Krakowskiego Klubu Seniorów Lotnictwa.
W liście Klubu do Prezydium Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa w Warszawie z 14 czerwca 1979 znajduje się zapis: ...ludność miejscowa (Olszyny - przyp. aut.) zrzut potraktowała jako upadek samolotu... Partyzanci pochowali tylko pięciu lotników na cmentarzu w miejscowości Olszyny, zabrali całość zrzutu oraz zabezpieczyli teren przeć penetracją okupanta .... uszkodzony samolot z pozostałymi na pokładzie 2 lotnikami spadł 30 km od miejsca śmierci 5 członków załogi w miejscowości Banica...

Natomiast fakt, że samolot Liberator EW275 rozbił się w Olszynach, w świetle przedstawianych informacji, nie powinien chyba budzić wątpliwości. względnie działko szybkostrzelne o kalibrze około 20 mm, nie było jednak do niego amunicji, stąd wniosek, że samolot przed katastrofą stoczył walkę i bronił się. Zdołano zabrać też część nadpalonej bielizny i sortów mundurowych, z których nasze sanitariuszki poszyły nam przeważnie furażerki, ponieważ nie udało się tych resztek wykorzystać inaczej.
Eugeniusz Borowski wspomina również, że słyszał o rzekomym uratowaniu się jednego z lotników i jego przejściu do II plutonu 3 kompanii Regina II 16 pp AK.
Pada tutaj nazwisko Jana Zawady, które nie figuruje w całym indeksie nazwisk lotników zamieszczonym w książce Kajetana Bienieckiego. Dowódca tego plutonu, porucznik Zdzisław Bossowski. ps. Kajetan, nie meldował swoim przełożonym o przyjęciu lotnika do oddziału.
Istniejące dowody nie przekonały jednak Krakowskiego Klubu Seniorów Lotnictwa.
W liście Klubu do Prezydium Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa w Warszawie z 14 czerwca 1979 znajduje się zapis: ...ludność miejscowa (Olszyny - przyp. aut.) zrzut potraktowała jako upadek samolotu... Partyzanci pochowali tylko pięciu lotników na cmentarzu w miejscowości Olszyny, zabrali całość zrzutu oraz zabezpieczyli teren przeć penetracją okupanta .... uszkodzony samolot z pozostałymi na pokładzie 2 lotnikami spadł 30 km od miejsca śmierci 5 członków załogi w miejscowości Banica...
Natomiast fakt, że samolot Liberator EW275 rozbił się w Olszynach, w świetle przedstawianych informacji, nie powinien chyba budzić wątpliwości.

Duża ilość ładunku zrzutowego, odnaleziona w szczątkach samolotu sugeruje, że samolot został strącony przed wykonaniem zadania. Z przypuszczalnej godziny strącenia wynika, że samolot był już w drodze powrotnej, czyli z nieznanych przyczyn zrzut nad celem nie nastąpił.
Przyjrzyjmy się, jakie dokumenty z archiwum Ludwika Duszy wnoszą istotne informacje dla wyjaśnienia okoliczności strącenia w Banicy. Najważniejszy wydaje się odpis relacji uzyskanej jeszcze przed 1967 od Stefana Radzika. Składający relację oświadczył, ze był przy wraku płonącego samolotu i podał następujące ważne szczegóły: Samolot spadł dziobem na dno potoku. Uderzenie było tak silne, że dziób i cala kabina wydarte zostały z dna potoku i rzucone na brzeg. Na skrzydle odczytałem kilka numerów oraz napis "Halifax"(nawet jeśli napis nie znajdował się na skrzydle tylko w innym miejscu, to autor relacji złożonej 30 lat temu raczej pomylił miejsca, niż dopowiedział sobie nazwę - przyp. aut.) ...Zauważyliśmy poszarpane ciała załogi, które były wymieszane z żelastwem... W odległości ok. 200 m na trawie leżały zwłoki lotnika średniego wzrostu. Lotnik miał na rękawie napis ,,Poland”. Pod nim leżały szczątki spadochronu. Dowiedziałem się, że hitlerowcy zarządzili, aby ciała zabitych zostały zakopane na miejscu wypadku. Po wyzwoleniu zgłosiłem o tym władzom i na wiosnę 1945 r. (według Ludwika Duszy 4 marca 1945 - przyp. aut.) dokonana została ekshumacja zwłok. Już jako pracownik Zarządu Gminnego w Gładyszowie brałem w niej udział. Ekshumacji dokonał dr Karol Wałęga, były lekarz powiatowy. Zarząd Gminy dał zrobić dwie trumny. Do jednej złożono zwłoki lotnika, który wyskoczył z samolotu i spadł na łąkę, do drugiej - resztki zwłok około sześciu lotników. Pogrzeb odbył się w Krzywej (k. Banicy -przyp. aut.). Drugim dokumentem istotnym dla wyjaśnienia sprawy strącenia samolotu w Banicy jest relacja Kazimiery Michalewicz, złożona 28 marca 1980 na ręce komisji ekshumacyjnej w Krzywej. Oto jej fragmenty:
W1944 w miesiącu letnim, w okresie Świąt Zielonych według obrządku grecko-katolickiego, widziałam palący się samolot w godzinach nocnych (data ta jest mało możliwa, ponieważ byłoby to przed okresem Powstania - przyp. aut.). Samolot ten spadł w odległości około 1 km od mojego mieszkania. Rano poszłam tam z bratową i zobaczyłam rozbity samolot. Ludzie mówili, ze były trzy motory (stąd w błędnej wersji wydarzeń mógł powstać szczegół, że czterosilnikowy Liberator EW275 stracił nad Olszynami jeden z silników - przyp. aut.). W szczątkach kadłuba widać było pół człowieka części górnej. Drugi lotnik upadł przy moim domu.
Autorka relacji zauważyła ciała dwóch lotników, co nie znaczy, ze w szczątkach spalonego samolotu nie było ich więcej. Brak takiego komentarza mógł spowodować wersję, że w Banicy zginęło tylko dwóch lotników.